Dinsdag presenteert Ursula von der Leyen hoogstwaarschijnlijk haar nieuwe Europese Commissie. Maar nog altijd is onzeker welke plek Wopke Hoekstra daarin krijgt. Nederland hoopt in ieder geval op "een stevige positie" in Brussel. Dat zei premier Schoof toen hij Hoekstra in juli naar voren schoof als kandidaat-Eurocommissaris.
Over een paar dagen zal blijken of die wens wordt ingewilligd. De afgelopen weken werd Hoekstra getipt als Eurocommissaris Handel, een invloedrijke plek. Maar die positie lijkt aan Nederland voorbij te gaan, zo valt op te maken uit gesprekken met betrokkenen. In plaats daarvan zou Tsjechië er met die buit vandoor gaan.
Ingewijden houden er nu rekening mee dat Hoekstra zijn huidige klimaatactieportefeuille houdt. De oud-CDA-minister draait in deze Commissie al bijna een jaar mee als vervanger van Frans Timmermans, die terugkeerde naar de Nederlandse politiek.
Breken met EU-regels
Schoofs wens om als Nederland een prominente plaats in de nieuwe Commissie te bezetten is begrijpelijk, gezien de forse Brusselse ambities van Den Haag. De regeringspartijen beloven om in Brussel "met de vuist op tafel te slaan" en op belangrijke Europese dossiers als landbouw en asiel uitzonderingen (opt-outs) te gaan regelen. Nederland, zo hoopt het kabinet, kan daardoor bestaande EU-afspraken die als knellend worden ervaren naast zich neerleggen.
Komende week al stuurt de regering zo'n uitzonderingsverzoek voor asiel naar Brussel, zei Schoof vrijdag. Ook wil minister Faber (PVV) een asielcrisis uitroepen om de asielinstroom in te perken. Maar van het bestaan van een crisissituatie moet ze eerst nog de Europese Commissie overtuigen.
Juist omdat Nederland zware onderhandelingen op het terrein van migratie en landbouw met de Commissie voorziet, heeft Nederland laten weten beslist niet de portefeuilles Migratie of Landbouw te willen. Bij dergelijke onderhandelingen zou het lastig zijn als de eigen Commissaris op die gebieden namens Europa met Nederland in discussie moet gaan.
Informatievoorsprong
Hoewel van een Eurocommissaris neutraliteit wordt verwacht, is het in de Brusselse praktijk bekend dat een land met een Eurocommissaris die "dicht bij het vuur zit" daarvan toch profiteert: de lijntjes met Von der Leyen zijn korter, de informatievoorsprong is groot.
Met Timmermans had Nederland lange tijd (2014-2023) een machtige Eurocommissaris die ook als eerste vicevoorzitter van de Commissie optrad. Maar die rol lijkt er voor Hoekstra niet in te zitten.
Als kabinetschef van Hoekstra wordt VVD'er Han ten Broeke genoemd, die als Tweede Kamerlid jarenlang buitenlandwoordvoerder van zijn partij was. Hij is nu voorzitter van de BOVAG en directeur van het Haags Centrum voor Strategische Studies en hij zou CDA'er Esther de Lange, nu nog Hoekstra's rechterhand, gaan vervangen. Het CDA zit niet in het huidige kabinet. Met een VVD'er op een belangrijke plek in Brussel houdt het kabinet meer zicht op wat daar allemaal gebeurt.
'Koningin Ursula'
De namen van de kandidaat-Eurocommissarissen uit alle 27 EU-landen zijn inmiddels bekend. Maar er is er maar één die bepaalt wie op welke post belandt, 'koningin Ursula', zoals de bijnaam luidt van de Duitse Commissievoorzitter die aan haar tweede mandaat van vijf jaar begint. En dus blijft het nagelbijten voor Hoekstra tot zij het resultaat van het leggen van haar personele puzzel bekendmaakt.
Maar ook daarna is die nieuwe Commissie nog geen uitgemaakte zaak. De voorgestelde Eurocommissarissen moeten eerst nog "op de grill" in het Europees Parlement waar ze tijdens hoorzittingen worden ondervraagd.
Ook kan het gebrek aan vrouwen in de voorgestelde Europese Commissie nog leiden tot veranderingen. Als de Europarlementariërs niet overtuigd zijn van de geschiktheid van een kandidaat, kunnen ze die afkeuren en moet de lidstaat met een nieuwe naam komen.
Zachtzinnig gaan die hoorzittingen er meestal niet aan toe; bij het samenstellen van de vorige Commissie, vijf jaar geleden, kregen drie kandidaat-Eurocommissarissen geen goedkeuring van de Europarlementariërs.
Het is overigens nog niet helemaal zeker dat de Commissievoorzitter haar ploeg dinsdag in Straatsburg kan presenteren. Lidstaat Slovenië moet zijn kandidaat nog formeel goedkeuren, het is onduidelijk of dat vóór dinsdag lukt.
https://nos.nl/l/2537205