layman on Nostr: ...

quoting naddr1qv…2f3n

ความสัมพันธ์ระหว่างเศรษฐศาสตร์กับศีลธรรมในความคิดของ Adam Smith

Adam Smith เจ้าของแนวคิดเศรษฐศาสตร์ชื่อดังอย่าง “มือที่มองไม่เห็น” ได้เขียนหนังสืออีกเล่มที่พูดถึงเรื่องศีลธรรม ชื่อว่า “The Theory of Moral Sentiments” หลายคนอาจมองว่าสองเรื่องนี้ดูขัดแย้งกัน แต่จริงๆ แล้วมีความเชื่อมโยงกันอย่างแยกไม่ออก

[https://www.quora.com/What-is-Adam-Smiths-Invisible-Hand-When-and-how-was-it-used-in-practice]

1. “มือที่มองไม่เห็น” ต้องมี “จิตสำนึก” คอยควบคุม

• เศรษฐศาสตร์ : “มือที่มองไม่เห็น” คือกลไกตลาดที่ผลักดันให้คนเราต่างมุ่งแสวงหาผลประโยชน์ของตัวเอง แต่สุดท้ายกลับส่งผลดีต่อเศรษฐกิจโดยรวม เช่น สินค้าราคาถูกลง มีสินค้าและบริการใหม่ๆ เกิดขึ้น
• ศีลธรรม : แต่ “มือที่มองไม่เห็น” จะทำงานได้ดีก็ต่อเมื่อคนเรามี “จิตสำนึก” หรือ “ผู้ชมที่เที่ยงธรรม” คอยย้ำเตือนว่าอะไรถูกอะไรผิด ไม่ใช่เอาแต่ตัวเองเป็นฝ่ายได้ผลประโยชน์อยู่ฝั่งเดียว
• ตัวอย่าง : ในการค้าขาย แน่นอนว่าทุกคนอยากขายของได้กำไร แต่การเอาเปรียบผู้บริโภคด้วยการขึ้นราคาสินค้าเกินควร หรือลดต้นทุนด้วยการใช้แรงงานเด็ก ถือว่าเป็นการกระทำที่ผิดศีลธรรม แม้จะทำกำไรได้มากก็ตาม

[https://www.istockphoto.com/th]

2. “ความยุติธรรม” คือรากฐานของทั้งเศรษฐกิจและศีลธรรม

• เศรษฐศาสตร์ : Smith เชื่อว่าระบบเศรษฐกิจจะมั่นคงได้ ทุกคนต้องได้รับความยุติธรรม มีกฎกติกาที่ชัดเจน ไม่เอาเปรียบกัน
• ศีลธรรม : แน่นอนว่า “ความยุติธรรม” ก็เป็นคุณธรรมพื้นฐานที่ทุกคนพึงมี ปฏิบัติต่อกันอย่างเท่าเทียม เคารพในสิทธิและเสรีภาพของกันและกัน
• ตัวอย่าง : บริษัทมีสิทธิ์ตั้งราคาสินค้าได้ตามกลไกตลาด แต่การฉวยโอกาสขึ้นราคาสินค้าในช่วงที่คนกำลังเดือดร้อน เช่น น้ำท่วม หรือโรคระบาด ถือว่าเป็นการกระทำที่ไม่ยุติธรรม

[https://www.mediastorehouse.com/granger-art-on-demand/cartoons/justice-cartoon-1893-american-cartoon-louis-6254774.html]

3. รัฐบาลมีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมทั้งเศรษฐกิจและศีลธรรม

• เศรษฐศาสตร์ : Smith เชื่อว่ารัฐบาลควรมีบทบาทให้น้อยที่สุดในระบบเศรษฐกิจ แต่ก็ต้องดูแลเรื่องความยุติธรรม สร้างกฎหมายที่ดี และบังคับใช้กฎหมายอย่างเท่าเทียม
• ศีลธรรม : รัฐบาลมีหน้าที่ส่งเสริมให้คนในสังคมมีคุณธรรม เช่น พัฒนาการศึกษา ปลูกฝังจริยธรรม และลงโทษคนที่ทำผิดกฎหมาย
• ตัวอย่าง : รัฐบาลควรลงทุนในระบบการศึกษาที่ดีมีคุณภาพ เพื่อให้เด็กๆ เติบโตเป็นพลเมืองที่มีทั้งความรู้ความสามารถ และมีจิตสำนึกที่ดี รู้จักผิดชอบชั่วดี

[https://wisconsinexaminer.com/2023/03/11/state-reps-hong-and-shelton-reintroduce-economic-justice-bill-of-rights/]

สรุปง่ายๆ คือ Smith เชื่อว่าเศรษฐกิจจะดีได้ คนในสังคมต้องมีศีลธรรมด้วย เพราะถ้ามุ่งแต่ผลประโยชน์ ใช้ “มือที่มองไม่เห็น” โดยไม่มี “จิตสำนึก” สุดท้ายแล้วสังคมก็จะล่มจม ไม่ต่างอะไรกับเศรษฐกิจที่พังทลาย

[https://santamariatimes.com/cartoon-moral-authority-crumbling/pdf_20c6c652-ece2-594f-b1e4-5cb591818871.html]